Kraj w rozpaczy – kilka słów o żałobie narodowej
Żałobę narodową ogłasza się w przypadku tragicznych wydarzeń, mających miejsce w kraju lub za granicą, oraz w przypadku śmierci prominentnych osobistości. Uprawnienia do ogłoszenia tego stanu w Polsce posiada prezydent, honorując w ten sposób pamięć tych, którzy ponieśli śmierć.
Flaga do połowy masztu
Podstawa prawna do wprowadzenia żałoby narodowej jest dość ogólna i pozostawia sporo pola do interpretacji. Artykuł 11 ustawy z dnia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych mówi, że tylko prezydent może ją ogłosić w drodze rozporządzenia. Istotne jest, aby określić powód ogłoszenia żałoby, jak i czas jej trwania. W tym terminie obowiązują pewne zasady: flagę państwową opuszcza się do połowy masztu, a na drzewcu zawiązuje się tak zwany kir – czarną wstążeczkę żałobną. Często odwoływane są wydarzenia rozrywkowe. Zaleca się również, aby instytucje państwowe oraz media dostosowywały swoją działalność do okoliczności. To właśnie instytucje państwowe i samorządowe powinny najbardziej stosować się do rygoru, jaki powstaje podczas żałoby narodowej. Większą swobodę mają inne podmioty i osoby prywatne, chociaż w sytuacji, gdyby urządzono wydarzenie rozrywkowe w godzinach żałoby, to organizator takiej zabawy mógłby usłyszeć zarzut nieobyczajnego wybryku.
Wybrane przykłady żałoby narodowej w Polsce
Ostatnio żałoba narodowa została ogłoszona w 2019 roku, po śmierci Jana Olszewskiego, Premiera Polski w latach 1991-1992, Kawalera Orderu Orła Białego. Należy również pamiętać o wydarzeniach przypadających na:
- 2005 rok – śmierć papieża Jana Pawła II
- 2008 rok – katastrofa lotnicza w Mirosławcu; w katastrofie zginęło 19 oficerów i podoficer
- 2009 rok – żałoba po tragicznej katastrofie górniczej w kopalni „Wujek”, w której zginęło 20 górników
- 2010 rok – katastrofa lotnicza pod Smoleńskiem, 96 ofiar śmiertelnych, w tym prezydent Lech Kaczyński
- 2012 rok – katastrofa kolejowa pod Szczekocinami, zginęło 16 osób
- 2019 rok – morderstwo Pawła Adamowicza, prezydenta Gdańska, podczas finału edycji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
Żałoba narodowa może zostać wprowadzona również ze względu na tragiczne wydarzenia na skalę światową. Wyraża się w ten sposób jedność z innymi krajami i kulturami. Do takich przykładów należą między innymi:
- 2001 rok – zamach na World Trade Center i Pentagon w Nowym Jorku i Waszyngtonie, 2973 ofiary śmiertelne, w tym 5 Polaków
- 2004 rok – zamach w Madrycie, zginęło 191 osób, w tym 4 Polaków
- 2005 rok – trzęsienie ziemi na Oceanie Indyjskim, zginęło około 294 000 osób, w tym Polak
- 2005 rok – zamach w Londynie, 52 ofiary śmiertelne, w tym 3 Polki.
Chociaż krytykowana przez wielu, żałoba narodowa ma za zadanie nie tylko upamiętnić ofiary katastrof, ale również skłonić do refleksji i zjednoczyć społeczeństwo po tragicznym, i niejednokrotnie traumatycznym wydarzeniu. Warto w tym czasie zatrzymać się na moment i skupić na tym, co dla nas naprawdę ważne.